Rechtsstaat scoort goed in partijprogramma’s
De commissie rechtsstatelijkheid in verkiezingsprogramma’s heeft geconstateerd dat in alle onderzochte partijprogramma’s het belang van de rechtsstaat nadrukkelijk wordt onderstreept. Dat is ronduit positief en bevestigt dat de rechtsstaat als grondslag voor onze democratie door allen gedragen wordt. Toch heeft de commissie ook waarschuwende gele en rode kwalificaties uitgedeeld.
De commissie heeft op verzoek van de NOvA de verkiezingsprogramma’s doorgelicht en heeft de voorstellen van de partijen uit de verkiezingsprogramma’s getoetst aan drie hoofdvragen: houdt de overheid zich aan de eigen regels, worden de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers gerespecteerd en hebben de burgers effectieve toegang tot de onafhankelijke rechter? Dat zijn de drie minimumnormen waaraan de rechtsstaat moet voldoen. De commissie is van mening dat de rechtsstaat als grondslag van onze democratie geen rustig bezit is. Het vertrouwen in de democratische instituties, parlement, bestuur en rechterlijke macht, is niet vanzelfsprekend. De rechtsstaat dient onderhouden te worden.
Gele en rode kwalificaties
De commissie heeft gele en rode kwalificaties uitgedeeld vanwege de concrete manier waarop een partij onze democratische rechtsstaat vorm wil geven. Het wezen van de democratische rechtsstaat is nu eenmaal dat de oplossing die men kiest altijd door de fundamentele regels van de rechtsstaat wordt begrensd. De gele en rode kwalificaties van de commissie zien dus niet op bedenkingen tegen goede bedoelingen met de rechtsstaat maar ze gaan over de concrete maatregelen die een partij voorstelt om de rechtsstaat te bewaken. Sommige plannen schieten in hun goede bedoelingen dan door en vormen een risico voor de rechtsstaat.
Staatkundige hervorming vormt een terugkerend thema
Een gemeenschappelijk beeld is, in vergelijking met vorige programma’s, de toegenomen aandacht voor de centrale betekenis van de Grondwet in onze democratische rechtsstaat, de noodzaak van modernisering van de Grondwet en van een herijking van de daarin op te nemen grondrechten. Staatkundig denken is de trend. Duidelijk is dat alle partijen worstelen met het antwoord op de vraag hoe onze democratie staatkundig moet worden ingericht of heringericht om te voldoen aan de eisen van deze turbulente tijd, hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij ingrijpende besluitvorming, hoe instituties als de rechterlijke macht kunnen worden versterkt, juist om de grondrechten van burgers te beschermen. Het besef dat dit de rechtsstatelijke opgave voor de komende vier jaar is, is wat de partijen uiteindelijk verbindt. Die discussie raakt ons allemaal. Dat die discussie wordt gevoerd, is goed nieuws voor de rechtsstaat.
De verkiezingsprogramma’s werden op verzoek van de NOvA doorgelicht. Eerder gebeurde dat al voor de verkiezingen van 2012 en 2017.
Meer informatie
Download het rapport van de commissie rechtsstatelijkheid in verkiezingsprogramma’s.