Het onderhavige conceptbesluit tot wijziging van het Besluit videoconferentie (zoals dat nu reeds van toepassing is op vreemdelingenzaken) beoogt een nadere uitwerking te geven aan deze gevallen. Daarnaast voorziet artikel 5 van het conceptbesluit in een procedure in het geval de verdediging zich niet kan verenigen met het gebruik van videoconferentie. Artikel 6 tenslotte, verwijst naar de eisen die aan het systeem van videoconferentie worden gesteld.

De uitzonderingen
De Adviescommissie Strafrecht adviseerde eerder over het ontwerpbesluit dat aan dit concept voorafging, zoals zij adviseerde over het wetsvoorstel videoconferentie. In beide adviezen wees de Adviescommissie erop dat het wenselijk is het gebruik van de videoconferentie te beperken tot uitdrukkelijk in de wet (en dus niet bij AMvB) vastgelegde gevallen en onder nader te bepalen voorwaarden. Daarbij werd er ook op gewezen dat het, gelet op de tot op heden uitgevoerde experimenten, raadzaam lijkt de videoconferentie te beperken tot het horen van verdachten in het kader van de voorlopige hechtenis in eenvoudige zaken die bij de politierechter zullen worden aangebracht.

In haar advies omtrent het ontwerpbesluit gaf de Adviescommissie aan dat een uitsluiting in ieder geval zou moeten gelden voor alle inhoudelijke zittingen van de meervoudige kamer, zaken waarin de verdachte ontkent, zittingen waarop getuigen en deskundigen worden gehoord, alsmede verhoren van verdachten en raadkamerprocedures die rechtstreeks betrekking hebben op de vaststelling van burgerlijke rechten en verplichtingen. Op één onderdeel (namelijk voor zover het betreft inhoudelijke zittingen van de meervoudige kamer) loopt het onderhavige conceptbesluit met dit advies parallel.

Opmerkelijk is dat, waar de verdachte dan wel zijn raadsman op grond van het conceptbesluit niet kan verhinderen dat de videoconferentie wordt toegepast, dit in een aantal gevallen wel tot de mogelijkheden van het slachtoffer behoort. Zo kan de videoconferentie volgens onderdeel i worden gebruikt bij de inhoudelijke behandeling van de zaak door de enkelvoudige kamer, tenzij het slachtoffer aangeeft gebruik te willen maken van zijn spreekrecht. De Nota van Toelichting merkt daarover op dat het spreekrecht het slachtoffer de mogelijkheid beoogt te geven om aan de rechter en de verdachte duidelijk te maken welke gevolgen hij ondervindt of heeft ondervonden van het gepleegde strafbare feit. Dit zal volgens de toelichting het beste tot zijn recht kunnen komen wanneer de verdachte fysiek aanwezig is op de zitting. Waarom eenzelfde motivering voor wat betreft de verdachte – wiens verdediging bepaald het beste tot zijn recht zal komen indien hij fysiek aanwezig op de zitting – niet zou opgaan, vermag de Adviescommissie niet in te zien.

Opmerkelijk is voorts dat artikel 4 lid 2 van het Besluit een ontsnapping biedt om in de (meeste) uitzonderingsgevallen toch gebruik te maken van de videoconferentie, namelijk in die gevallen dat de rechter dit noodzakelijk acht voor de beveiliging van de zitting. Deze uitzondering op de uitzondering is dusdanig ruim omschreven dat het enkele feit dat een voorlopig gehechte verdachte aanwezig is ter zitting (hetgeen een zekere mate van beveiliging met zich mee zal brengen) daartoe voldoende zou kunnen zijn.

Het kenbaar maken van bezwaar
In artikel 5 is bepaald dat, indien de te horen persoon schriftelijk wordt opgeroepen, daarbij kenbaar wordt gemaakt of gebruik zal worden gemaakt van de videoconferentie. In dat geval kan de verdachte of diens raadsman schriftelijk zijn bezwaren tegen het gebruik van de videoconferentie uiten. Volgens artikel 5 lid 2 dient het verzoek (om van het gebruik af te zien) de gronden te bevatten waarop het berust. Dat is merkwaardig waar het gaat om de verdachte; die eis wordt ook overigens nergens in het wetboek gesteld. Nog merkwaardiger is dat bij een schriftelijke oproep niet is voorzien in de mogelijkheid dat de verdachte mondeling zijn bezwaren kan uiten, bij gelegenheid van het verhoor; die mogelijkheid staat kennelijk alleen open, indien geen schriftelijke oproep is gevolgd.

In geval van een schriftelijke oproeping en dito bezwaar dient de rechter zo spoedig mogelijk te beslissen; die beslissing dient uiterlijk de dag vóór het verhoor te worden meegedeeld. Daarmee wordt tot op zekere hoogte bereikt, dat de verdediging zich op het verhoor voor kan bereiden en alsdan de keuze kan maken waar hij tijdens het verhoor zal zijn: bij de verhoorder of de verhoorde. Of de gegunde termijn daarvoor toereikend zal zijn is zeer de vraag. Wellicht is het vanuit dat perspectief aan te raden te bepalen dat de beslissing uiterlijk 24 uur voor aanvang van het verhoor wordt medegedeeld aan de raadsman en verdachte.

Artikel 5 lid 4 bevat een regeling in het geval geen schriftelijke oproep aan het horen vooraf gaat. Deze regeling biedt – uit de aard der zaak – minder waarborgen voor de verdachte. Dat is op zichzelf begrijpelijk, indien en voor zover daarnaast bepaald zou worden dat daar waar mogelijk een schriftelijke oproep aan het horen vooraf gaat.  Die eis wordt in deze AMvB (en ook overigens) echter niet gesteld. Dat het mondeling oproepen – waar schriftelijk oproepen tot de mogelijkheden behoort of behoorde – tot gevolg heeft dat het niet noodzakelijk is uiterlijk een dag vóór het verhoor aan de verdediging mededeling te doen van de beslissing op de geuite bezwaren, wordt daarbij ten onrechte uit het oog verloren.

De Adviescommissie wijst er tenslotte nog op dat het onderhavige concept, zoals de wet, niet ingaat op onder meer de plaats van de tolk, de ouders van een minderjarige verdachte en de vertegenwoordiger van de Raad voor Kinderbescherming, alsmede op de ondertekening van het proces-verbaal door degene die wordt gehoord, verhoord of ondervraagd.

Rotterdam, 16 december 2005


Adviescommissie Strafrecht
Mr M. Wladimiroff, voorzitter,
namens deze: mr. M. Bakker, secretaris